« بسم الله الرحمن الرحيم »
« توحيد عملی در قرآن کريم »
اقسام توحيد:
الف:توحيد ذات: يعنى ذات پاك او يگانه است و هيچ شبيه و نظير و مانندى ندارد.
ب:توحيد صفات
يعنى صفات علم و قدرت و ازليت و ابديت و...همه در ذات او جمع است و عين ذات يگانه اوست.نه مانند
مخلوقات كه صفات آنها از يكديگر جدا،و از ذات آنها نيز جداست،البته عينيت ذات خداوند با صفات او نياز به
دقت و ظرافت فكرى دارد .
ج:توحيد افعالي
يعنى هر فعل و حركت و هر اثرى كه در جهان هستى است همه از اراده و مشيت خدا سرچشمه مى گيرد: الله
زمر، « خالق كل شى ء و هو على كل شى ء وكيل ،خداوند آفريننده همه چيز، و حافظ و ناظر بر همه اشياست
62 (مكارم شيرازي، اعتقاد ما، )
د:توحيد عملي: يعني خود را در عمل يگانه و يك جهت و در جهت ذات يگانه ساختن،يگانه شدن انسان.
( (مطهري، مرتضي، جهان بيني توحيدي، ص 40
جلوه هاي توحيد عملي: توحيد در عبادت ، توحيد در حمد ، توحيد در دعا (اين بخش از كتاب تفسير
موضوعي قرآن، ج 2، جوادي آملي گرفته شده است.)
يكم. توحيد در عبادت
تعريف عبادت: انجام عملي براي غير با اعتقاد به ربوبيت و الوهيت آن غير است.
3
توحيد درعبادت: آن است كه هيچ كس و هيچ چيز را جز ذات خدا شايسته پرستش ندانيم، تنها به فرمان او
گردن نهيم، تنها قوانين او را به رسميت بشناسيم و از هر نوع بندگي و تسليم در برابر غير ذات پاك او
بپرهيزيم.
ادلّه توحيد عبادي:
خالقيت، ربوبيت ، الوهيت، مالكيت مرگ و حيات ، زمامداري نفع و ضرر.
الف) خالقيت
برهان: معبود كسي است كه آفريننده باشد، و هيچ آفريننده اي جز خداي سبحان نيست، پس كسي جز او
. بقره، 21 « يا أَيها النّاس اعبدوا ربكُمالَّذي خَلَقَكُم و الَّذينَ منْ قَبلكُم لَعلَّكُم تَتَّقُونَ » : معبود نيست
ب. ربوبيت
برهان: معبود كسي است كه رب باشد و غير از خدا كسي ربنيست پس جز او كسي معبود نيست. چند نمونه
بقره 21 « يا أَيها النّاس اعبدوا ربكُم الَّذي خَلَقَكُم و الَّذينَ منْ قَبلكُم لَعلَّكُم تَتَّقُونَ » : از اين آيات آورده مي شود
ج. الوهيت
معناي الوهيت: يعني موجودي كه در كار خود به طور مطلق مستقل باشد.
نيست، پس جز خدا كسي معبود « اله » ادعاي قرآن كريم : فقط اله معبود است و جز خداي سبحان كسي
.59 ،65 ،73 ، سوره اعراف، آيات 85 « يا قوم اعبدوا الله ما لكم من إله غيره ». نيست
د. مالكيت مرگ و حيات
برهان: معبود كسي است كه حيات و مرگ و مبدأ و معاد انسان دست اوست، و جز خدا كسي مالك مرگ و
حيات انسان نيست، پس جز خدا كسي معبود نيست:
. يس، 22 « و مالي لا أعبد الّذي فطرني و إليه ترجعون »
ه. زمامداري نفع و ضرر
4
برهان: تنها كسي كه نفع و ضرر دست اوست شايسته عبادت است و غيرخداوند هيچ موجودي زمامدار نفع و
ضرر نيست. پس معبودي جز خدا نخواهد بود . به بيان ديگر: عبادت بسياري از مردم براي جلب منفعت دنيوي
يا اخروي يا هر دو است، و عبادت عده اي براي دفع ضرر دنيوي يا اخروي يا هر دو است، تنها كسي كه نفع و
ضرر دست اوست شايسته عبادت است و غيرخداوند هيچ موجودي زمامدار نفع و ضرر نيست. پس معبودي جز
خدا نخواهد بود.
الف. پيام آيات اثبات. در اين آيات مي فرمايد: چون نفع و عذاب دنيا و آخرت به دست خداست، فقط او را
و اتّقوا الّذي أمدكم بما تعلمون ٭ أمدكم بأنعامٍ و بنين٭ و جنّات و عيون٭ إنّي أخاف عليكم » : عبادت كنيد
132 - شعراء، 135 « عذاب يومٍ عظيم
. انعام، 71 « قل أندعوا من دون الله ما لا ينفعنا و لا يضرّنا » : ب. پيا آيات سلب
شبهات توحيد عبادي
1. سجده فرشتگان براي حضرت آدم(ع): :
در سجده ملائكه هرگز قصد الوهيت و ربوبيت و استقلال براي حضرت آدم(ع) مطرح نبود و اينكه سجده ملائكه
امتثال امر الهي و عبادت خدا بود.
2. سجده حضرت يعقوب(ع) و فرزندانش بر حضرت يوسف(ع): قصد آنان صرفا تكريم و تعظيم بود.
3. درخواست شفاعت شرك در عبادت است:
و خداي كوچك بدانيم ومعتقد گرديم كه او و امثال « اله » كسي كه از او درخواست شفاعت مي كنيم، اگراو را
او مالكان مقام شفاعت مي باشن و خدا اين حق را به آنان تفويض كرده ودرباره هركس كه بخواهند شفاعت مي
كنند بي آنكه نياز به اذن واجازه خدا داشته باشند، به طور قطع چنين در خواستي، پرستش آنان بوده و
درخواست كننده مشرك خواهد بود، زيرا شفاعت ازكارهاي مقام ربوبي ئ الهي است، و درخواست كار الهي از
ديگري شرك خواهد بود.
5
اما اگر انان را مخلوق محدود خدا بدانيم كه با اذن و اجازه خاص خدا درباره گروهي مي توانند شفاعت كنند
سپس با توجه به اين قيد و شرط از آن ها درخواست شفاعت نماييم، به طور مسلم يك چنين درخواست با كار
( عادي فرق نكرده و عمل از مرز توحيد بيرون نخواهد رفت. (سبحاني، منشور عقايد، ج 1، ص 520
4. تمسك به اسباب ظاهري وغير ظاهري شرك است:
تمسك به اسباب ظاهري و علل مادي، از يك نظر عين توحيد و از نظر ديگر كاملا شرك است؛ هرگاه براي
عللل و اسباب استقلالي قائل نشويم و تاثير آن ها را در عرض تاثير خدا ندانيم و همه را در طول اراده و
خواست خدا و پرتوي از قدرت وي وشاخه اي از توحيد فعل بينديشيم، در اين صورت موحد خواهيم بودف
زيرا تاثير همه را مظهر اراده حق و قدرت بي پايان خدا دانسته ايم و در جهان ببيني توحيدي چاره اي جز اين
نيست.
ولي هرگاه براي اين علل استقلالي قائل شويم و تصور كنيم كه آن ها منهاي اراده خداف سببيت و تاثير دارند،
( در اين صورت به دو خالق به دو آفريننده و به دو موثر معتقد شده ايم.( همان، ص 559
5. كمك خواهي از غير خدا شرك است:
استعانت از غير خدا به دو صورت ممكن است:
الف) از عاملي خواه طبيعي و خواه غير طبيعي، از اين نظر كمك مي خواهيم كه ذات و فعل او متعلق به خدا
بوده و او اين اثر را به آن داده است كه در مواردي مشكلات بندگان را مرتفع سازد. و در حقيقت يك چنين
كمك خواهي از غير خدا منفك و جدا از استعانت از خدا نيست، زيرا او است كه آن قدرت را به او بخشيده
است و هر لحظه اي بخواهد آن را باز مي ستاند.
ب) از انسان و يا عامل طبيعي كمك بطلبيم و او را در وجود و هستي و يا لااقل در ايجاد و كمك كردن،
مستقل انديشيده و بي نياز از خدا بدانيم. يك چنين استعانت، شرك بوده وبا آياتي كه استعانت را به ذات
اقدس خدا منحصر مي سازند، مخالف است.(همان،
دوم: توحيد درحمد
در لغت عرب به معنى ستايش كردن در برابر كار يا صفت نيكي كه صاحبش آنها را با اختياربدست « حمد »
آورده است.
6
اقسام حمد:
إن من شي ء » ؛ حمد تكويني: حمد تكويني يعني همه هستي بدون استثنا حمد كننده خداي سبحان هستند
« إلاّ يسبح بحمده
حمد تشريعي: مقصود از حمد تشريعي حمدي است كه از ناحيه شرع تكليف مي شود و قهراً در آن اختيار شرط
. فرقان، 58 « وتوكّل علي الحي الّذي لايموت و سبح بحمده و كفي به بذنوب عباده خبيراً » : است
انحصار محموديت در خداي سبحان
براهين:
و ما بكم من نعمةٍ » ؛ الف. حمد در برابر نعمت است و منعم حقيقي و بالذّات خداست و همه نعمتها از آن اوست
. سوره نحل، 53 « فمن اللّه
ب. عالَم امكان مخلوق خداست و همه آفريد ههاي خدا نيكو و زيباست پس همه جمالها از آن اوست و چون
زمر، 62 ، آيه « اللّه خالق كلّ شي ء » : حمد در برابر كار زيباست، از اين رو حمد فقط از خداي جمال آفرين است
سجده، 7 « الذي أحسن كلّ شي ء خَلَقَه » : براي زيبا خلق كردن هر چيز
« الحمد لله رب العالمين » : ج. ربوبيت مطلق جهان با خداست
سوم. توحيد در دعا
دعا، يعني خواندن و خواندن كسي غالباً براي سؤال و درخواست است، قهراً سؤال وقتي حقيقي است كه
مسئول، يعني شخص سؤال شده منبع مستقلّ و غني باشد كه برابر ادلّه توحيد، آن مسئول مستقلّ تنها خداي
سبحان است.
بخش نخست. آياتي كه جنبه اثباتي دارد و به اين مضمون است كه خداي سبحان به ادعيه داعيان جواب
. غافر، 60 « وقال ربكم ادعوني أستجب لكم » ، مي دهد
»: بخش دوم. آياتي كه جنبه سلبي دارد و به اين مفاد است: جز خدا كسي جوابگوي دعاي شمانيست،مانند
احقاف، 65 « ومن أضل ممن يدعوا من دون الله من لايستجيب له إلي يوم القيمة وهم عن دعائهم غافلون
7
پيوست ها:
آياتي كه در موضوع توحيد در عبادت است:
1. (إِنَّ اللهَ ربي و ربكُم فَاعبدوه هذا صراطٌ مستَقيم )آل عمران، 51
2.﴿قل يا أهل الكتاب تعالوا إلي كلمةٍ سواء بيننا و بينكم ألاّ نعبد إلاّ الله و لانشرك به شيئاً) آل عمران ، 64
3.﴿و اعبدوا اللّه و لا تشركوا به شيئاً) سوره نساء، آيه 36
4.(قالَ الْمسيح يا بني إِسرائيلَ اعبدوا اللهَ ربي و ربكُم) مائده، 72
5. (ذالكُم اللهُ ربكُم لا إِله إِلّا هو خالقُ كُلِّ شَيء فَاعبدوه و هو على كُلِّ شَيء وكيلٌ) انعام، 102
6.﴿لقد أرسلنا نوحاً إلي قومه فقال يا قوم اعبدوا الله ما لكم من إله غيره) سوره اعراف، آيه 59
7. ﴿يا قوم اعبدوا الله ما لكم من إله غيره هو أنشأكم من الأرض واستعمركم فيها) سوره هود، آيه 61
8.﴿و لله غيب السموات و الأرض و إليه يرجع الأمر كلّه فاعبده) سوره هود، آيه 123
9. ﴿و لقد بعثنا في كلّ أُمةٍ رسولاً أن اعبدوا الله و اجتنبوا الطاغوت) سوره نحل، آيه 36
10 . (يا أَبت لا تَعبد الشَّيطانَ إِنَّ الشَّيطانَ كانَ للرَّحمانِ عصياً) مريم، 44
11 .﴿و ما أرسلنا من قبلك من رسولٍ إلاّ نوحي إليه أنّه لا إله إلاّ أنا فاعبدون) سوره انبياء، آيه 25
12 . (أَ لَم أَعهد إِلَيكُم يا بني آدم أَنْ لاتَعبدوا الشَّيطانَ إِنَّه لَكُم عدو مبِين) يس، 60 و 61
13 . (و منْ آياته الَّيلُ و النَّهار و الشَّمس و الْقَمرُ لاتَسجدوا للشَّمسِ و لا للْقَمرِ و اسجدوا للّه الَّذي خَلَقَهنَّ إِنْ
كُنْتُم إِياه تَعبدون) فصلت، 37
14 .(و قَضى ربك أَلّا تَعبدوا إِلّا إِياه) اسراء، 23
15 . (يا عبادي الَّذينَ آمنُوا إِنَّ أَرضي واسعةٌ فَإِياي فَاعبدونِ)سوره عنكبوت، آيه 56
8
آيات در موضوع توحيد در حمد:
1.(الحمد لله رب العالمين)حمد، 1
2.(أَلْحمد للّه الَّذي خَلَقَ السماوات و الْأَرض و جعلَ الظُّلُمات و النُّور ) انعام، 1
3. (قالُوا الْحمد للّه الَّذي هدانا لهذا و ما كُنّا لنَهتَدي لَو لا أَنْ هدانَا اللهُ) اعراف، 43
4. (و قُلِ الْحمد للّه الَّذي لَم يتَّخذْ ولَداً و لَم يكُنْ لَه شَرِيك في الْملْك) اسراء، 111
5. ﴿وتوكّل علي الحي الّذي لايموت و سبح بحمده و كفي به بذنوب عباده خبيراً) سوره فرقان، آيه 58
6. ﴿الحمدللّه الّذي أنزل علي عبده الكتاب﴾. كهف، آيه 1
خرَةِ و لَه الْحكْم و إِلَيه تُرْجعونَ) قصص، 70 Ĥ 7. (و هو اللهُ لا إِله إِلّا هو لَه الْحمد في الْأُولى و الْ
خرَةِ و هو الْحكيم الْخَبِيرُ) سباء، 1 Ĥ 8. (أَلْحمد للّه الَّذى لَه ما فى السماوات و ما فى الْأَرضِ و لَه الْحمد فى الْ
9. (أَلْحمد للّه فاطرِ السماوات و الْأَرضِ) فاطر، 34
10 . (و قالُوا الْحمد للّه الَّذي صدقَنا وعده و أَورثَنَا الْأَرض نَتَبوأُ منَ الْجنَّةِ حيثُ نَشاء فَنعم أَجرُ الْعاملينَ) زمر، 74
12 .(فللّه الحمد رب السموات و رب الأرض رب العالمين) جاثيه، آيه 36
آيات درموضوع توحيد دردعا:
1.﴿أُجيب دعوة الداع إذا دعان) سوره بقره، 186
2.﴿وقال ربكم ادعوني أستجب لكم) غافر، 60
3.﴿أُدعوا ربكم تضرّعاً وخفيةً إنه لايجب المعتدين) اعراف، 55
9
4.﴿ومن أضل ممن يدعوا من دون الله من لايستجيب له إلي يوم القيمة وهم عن دعائهم غافلون ٭ وإذا حشر
الناس كانوا لهم أعداء وكانوا بعبادتهم كافرين) احقاف، 65
5. ﴿ولاتدع من دون الله ما لاينفعك ولايضرّك فإن فعلت فإنّك إذاً من الظالمين) يونس، 106
6. ﴿والذين تدعون من دونه ما يملكون من قطمير) فاطر، 13
7. ﴿له دعوة الحق والذين يدعون من دونه لايستجيبون لهم بشي ء إلّا كباسط كفيه إلي الماء ليبلغ فاه وما هو
ببالغه وما دعاء الكافرين إلّافي ضلالٍ) رعد، 14
8. ﴿أمن يجيب المضطرّ إذا دعاه ويكشف السوء) نمل، 62
10
منابع:
1. قرآن کريم
٢.جوادی آملی، عبد لله، تفسير موضوعی قرآن،ج ٢، اسراء، قم، ١٣٨٣
tohid.ir : ٣. سبحانی، جعفر، منشور عقايد، ج ١، برگرفته از سايت
۴. مطھری، مرتضی، جھانبينی توحيدی، صدرا، تھران، ١٣٨۶
http://persian.makarem.ir : ۵، مکارم شيرازی، ناصر، اعتقاد ما، برگرفته از سايت
:: موضوعات مرتبط:
توحيد عملي ,
,
:: بازدید از این مطلب : 489
|
امتیاز مطلب : 5
|
تعداد امتیازدهندگان : 2
|
مجموع امتیاز : 2
عضو شوید
عضویت سریع
آمار
وب سایت:
آمار مطالب
آمار بازدید
